هنر را با صفا در ترکه ها ریزد
تمام قدرت سرپنجه هایش را برون ریزد
بسی پیچ و بسی تابش دهد هر دم
که شاید شور و مهری در دل انگیزد
سبدبافی هنری است که مردم خراسان جنوبی آن را نسل به نسل از پدرانشان آموخته اند و توسعه داده اند . سبد حاصل سرپنجه های روستائیان هنرمند است
مواد اولیه سبد بافی
مواد اولیه سبد بافی ساقه های دو درخت بنام سافت یا سافترگ (بیدمشک) و درخت بید قرمز است . این دو درخت ساقه های کشیده ای دارند که می توان از آنها برای سبد بافی استفاده کرد ساقه های سافت سبز رنگ و ساقه های بید قرمز به رنگ قرمز است و می توان سبدهای سبز رنگ قرمز رنگ و یا ترکیبی از این دو تا را تهیه کرد .
تهیه و آماده کردن ساقه ها
معمولا در فصل بهار که ساقه های این دو درخت آماده هستند روستائیان به کوه رفته و ساقه های سافت را می چینند و ساقه های بید قرمز را از باغ ها تهیه می کنند . سپس با جدا کردن ساخ و برگه های اضافی ترکه های بلند و مستقیم را که به مقداری کافی نازک باشند و قابلیت خم شدن را بخوبی داشته باشند آماده می کنند .در صورتی که بافت سبد همزمان با چیدن ساقه ها انجام گیرد نیاز به خیس کردن ساقه ها نمی باشد در غیر اینصورت باید ساقه ها را برای مدتی در آب خیس کرد تا برای پیچ و خم دادن آماده گردد.
روش بافتن سبد
معمولا برای بافتن سبد ها 4 عدد از ساقه ها را دو تا دو تا به هم می گیرند و بصورت عمود بر هم قرار داده و شروع به بافتن می کنند به این مجموعه چهارتایی(( تو)) می گویند .
پس از آن بافت با دو ترکه « بافتنی» نامیده می‌شود، آغاز می‌گردد . در ابتدا برای اینکه توهای سوار بر هم از حالت اولیه خارج نشوند بافتنی را تا زده و چهار ترکه بین آن قرار می‌گیرد ( دو بافتنی روی 4 ترکه، 2 بافتنی زیر 4 ترکه ) و بصورت 4 تا زیر 4 تا رو از چهار طرف یک یا دو بار عبور داده، سپس هر بافتـنی به روش یکـی زیر یکـی رو دور را دور مـربع تشـکیل شده، بافته می‌شود.
در هر جایی که سافت بافتنی تمام شد دوباره سافت جدیدی از جای بافت قبلی عبور داده شده و بافت ادامه می‌یابد. در صورت تمام شدن طول « تو» می‌توان سافت جدیدی جایگزین نمود. گاهی اوقات برای بزرگ‌تر کردن دور بافت می‌توان در حین بافت به تعداد توها نیز اضافه کرده که در واقع این مرحله از کار شبیه بافت شعاعی در بامبو بافی است .
هنگام بافت سبدهایی که حالت گود دارند ، جهت گودی دادن به بافت ، تو را با دست خم کرده و سافت بافتنی را زیر دست حالت داده و از لابلای توها عبور می دهند . با تکرار این عمل به بافت، حالت کفی و دیواره داده می‌شود.
جهت کور کردن لبه سبد ، توها را به داخل سبد خم کرده و زیر بافتنی‌های لبه سبد جای می دهند. مرحله بعد مرحله اصلاح سبد است . بعد از اینکه بافت سبد به اتمام رسید ، نیاز است سر سافت‌های اضافی اطراف سبدکه از بافت، بیرون قرار گرفته بوسیله کارد ، برش داده شوند. بدین صورت بدنه سبد حالت هموار و یکنواخت‌تری به خود می‌گیرد.
برای تزیین سبد ها و زیبا کردن آنها از ترکیب ساقه قرمز بید و سبز سافت استفاده می گردد. معمولا سبد هایی که با ساقه های سبز رنگ ساخته می شود از مقاومت بیشتری برخوردارند .
نواحی ساخت سبد ها
در خراسان جنوبی هر جا که بوته های بیدمشک یافت شوند معمولا این نوع سبد ها ساخته می شوند . در شهر های مختلفی همچون بیرجند قاین و نهبندان از این سبد ها بافته می شود . یکی از مراکز اصلی ساخت این سبد ها روستا های دو سوی کوه های باعران است
اگر هوس تهیه این سبد ها را کردید جدای اینکه از بازار می توانید تهیه کنید می توانید با سفری به روستای چهارده هم آبشار چهارده را ببیند و هم با دیدن پیرمردان هنرمند سبد باف این روستا روش ساخت سبد ها را مشاهده نمایید و انواع سبد های بافته شده را از نزدیک ببیند و انتخاب کنید.
انواع وسایلی که از سافت تهیه می گردد.
سبد : انواع سبد که نسبت به اندازه و کاربرد آنها اسامی مختلفی را به خود می گیرند . کالک بیز (اندازه بزرگ) شلغم شوری ( اندازه های متوسط) دوگ ریسی (اندازه کوچک)
تگیجه: تگیجه بصورت مسطح و گرد هستند و برای خشک کردن انواع برگه ها کشک گذاشتن نان و صاف کردن برنج و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.
شولگ: معمولا قروت های را بعد از وامالیدن در آن می ریزند تا خشک گردند.
کواره: سبد مستطیل شکل ته گودی که در گذشته، به دو طرف بارکش وصل کرده و محصولاتی مانند انگور با آن حمل می‌کرده‌اند.
در تهیه این مطلب از سایت میراث فرهنگی نیز کمک گرفته شده است.
