راز پنهان

دست نوشته ای در تنهایی

۵ مطلب با موضوع «طبیعت فنود» ثبت شده است

نقوتشک

نقوتشک گیاهی است چند برگی که در مناطق مختلفی در خراسان جنوبی می روید این گیاه از دو برگ تا چند برگ دارد و با رشد برگ ها گاهی برگهای آن به چندین سانتی متر می رسند .

نقوتشک نقودشک هم تلفظ می گردد و در بعضی روستاها به آن نون پیغمبرو هم می گویند

نقوتشک در مناطق مختلفی از جمله دامنه های  کوه باغران ، شمال بیرجند و دیگر مناطق می روید.رنگ برگ های آن از سبز تا قهوه ای تیره متغییر است . از آنجا که رنگ کو ه های این منطقه هم تقریبا قهوی تیره تا قهوه ای نزدیک به قرمز است گاهی این موضوع با عث استتار این گیاه شده پیدا کردن آن را مشکل مشکل می سازند . این گیاه در ادامه زندگیش گل می دهد که که به رنگ زرد و بسیار زیبا است.

استفاده نقوتشک بعنوان یک سبزی خوراکی است بویژه اگر به آن نمک اضافه کنند بسیار خوشمزه است .گاهی آن را با گیاه دیگری که کمی مزه شوری دارد می خورند که کار نمک را کرده و آن را خوشمزه می کند. در بعضی مناطق برگ های آن پخته می شود.

 بعضی از افراد حتی ریشه این گیاه را در آورده پوست کنده و می خورند.

تقریبا هفته آخر اسفند تا اوایل اردیبهشت فصل نقوتشک است.

در بعضی مناطق  روز ششم نوروز و سیزده به در مردم بعنوان تفریح به چیدن نقوتشک در کوه اقدام می کنند.

و در آخر برای خنده:

یه بیرجندی قله اورست رو فتح میکنه بهش میگن چه احساسی داری میگه مو احساس محساس سر مو نمشو بیومدم نقودشک جمع کنم.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محسن فنودی

هنر سبد بافی

هنر  را با صفا  در ترکه ها ریزد

تمام قدرت سرپنجه هایش را برون ریزد

بسی پیچ و بسی تابش دهد هر دم

 که شاید شور و مهری در دل انگیزد

سبدبافی هنری است که مردم خراسان جنوبی آن را نسل به نسل از پدرانشان آموخته اند و توسعه داده اند . سبد حاصل سرپنجه های روستائیان هنرمند است

مواد اولیه سبد بافی

مواد اولیه سبد بافی ساقه های دو درخت بنام سافت یا سافترگ (بیدمشک) و درخت بید قرمز است . این دو درخت ساقه های کشیده ای دارند که می توان از آنها برای سبد بافی استفاده کرد ساقه های سافت سبز رنگ و ساقه های بید قرمز به رنگ قرمز است و می توان سبدهای سبز رنگ قرمز رنگ و یا ترکیبی از این دو تا را تهیه کرد .

 

تهیه و آماده کردن ساقه ها

معمولا در فصل بهار که ساقه های این دو درخت آماده هستند روستائیان به کوه رفته و ساقه های سافت را می چینند و ساقه های بید قرمز را از باغ ها تهیه می کنند . سپس با جدا کردن ساخ و برگه های اضافی ترکه های بلند و مستقیم را که به مقداری کافی نازک باشند و قابلیت خم شدن را بخوبی داشته باشند آماده می کنند .در صورتی که بافت سبد همزمان با چیدن ساقه ها انجام گیرد نیاز به خیس کردن ساقه ها نمی باشد در غیر اینصورت باید ساقه ها را برای مدتی در آب خیس کرد تا برای پیچ و خم دادن آماده گردد.

روش بافتن سبد

معمولا برای بافتن سبد ها 4 عدد از ساقه ها را دو تا دو تا به هم می گیرند و بصورت عمود بر هم قرار داده و شروع به بافتن می کنند به این مجموعه چهارتایی(( تو)) می گویند .

پس از آن بافت با دو ترکه « ‌بافتنی‌»  نامیده می‌شود‌، آغاز می‌گردد . در ابتدا برای اینکه توهای سوار بر هم از حالت اولیه خارج نشوند ‌بافتنی ‌را تا زده و چهار ترکه بین آن قرار می‌گیرد (‌ دو بافتنی روی 4 ترکه‌، 2 بافتنی زیر 4 ترکه )‌ و بصورت 4 تا زیر 4 تا رو از چهار طرف یک یا دو بار عبور داده‌، سپس هر‌ بافتـنی به روش یکـی زیر یکـی رو دور را دور مـربع تشـکیل شده‌، ‌بافته می‌شود.

در هر جایی که سافت بافتنی تمام شد دوباره سافت جدیدی از جای بافت قبلی عبور داده شده‌ و بافت ادامه می‌یابد. در صورت تمام شدن طول « ‌تو‌» می‌توان سافت جدیدی جایگزین نمود. گاهی اوقات برای بزرگ‌تر کردن دور بافت می‌توان در حین بافت به تعداد توها نیز اضافه کرده که در واقع این مرحله از کار شبیه بافت شعاعی در بامبو ‌بافی است‌ .

هنگام بافت سبدهایی که حالت گود دارند ، جهت گودی دادن به بافت ، تو را با دست خم کرده و سافت بافتنی را زیر دست حالت داده‌ ‌و از لابلای توها عبور می دهند . ‌با تکرار این عمل به بافت، ‌حالت کفی و دیواره داده می‌شود.

جهت کور کردن لبه سبد ‌، توها را به داخل سبد خم کرده و زیر بافتنی‌های لبه سبد جای می دهند‌. مرحله بعد مرحله اصلاح سبد است . بعد از اینکه بافت سبد به اتمام ‌رسید ، نیاز است سر سافت‌های اضافی اطراف سبدکه از بافت، بیرون قرار گرفته بوسیله کارد ، برش داده شوند. بدین صورت بدنه سبد حالت هموار و یکنواخت‌تری به خود می‌گیرد.

برای تزیین سبد ها و زیبا کردن آنها از ترکیب ساقه قرمز بید و سبز سافت استفاده می گردد. معمولا سبد هایی که با ساقه های سبز رنگ ساخته می شود از مقاومت بیشتری برخوردارند .

نواحی ساخت سبد ها

در خراسان جنوبی هر جا که بوته های بیدمشک یافت شوند معمولا این نوع سبد ها ساخته می شوند . در شهر های مختلفی همچون بیرجند قاین و نهبندان از این سبد ها بافته می شود . یکی از مراکز اصلی ساخت این سبد ها روستا های دو سوی کوه های باعران است

اگر هوس تهیه این سبد ها را کردید جدای اینکه از بازار می توانید تهیه کنید می توانید با سفری به روستای چهارده هم آبشار چهارده را ببیند و هم با دیدن پیرمردان هنرمند سبد باف این روستا روش ساخت سبد ها را مشاهده نمایید و انواع سبد های بافته شده را از نزدیک ببیند و انتخاب کنید.

انواع وسایلی که از سافت تهیه می گردد.

سبد : انواع سبد که نسبت به اندازه  و کاربرد آنها اسامی مختلفی را به خود می گیرند . کالک بیز (اندازه بزرگ) شلغم شوری ( اندازه های متوسط)  دوگ ریسی (اندازه کوچک)

تگیجه: تگیجه بصورت مسطح و گرد هستند و برای خشک کردن انواع برگه ها  کشک گذاشتن نان و صاف کردن برنج و غیره  مورد استفاده قرار می گیرند.

شولگ: معمولا قروت های را بعد از وامالیدن در آن می ریزند تا خشک گردند.

کواره: سبد مستطیل شکل ته گودی که ‌در گذشته، به دو طرف بارکش وصل کرده و محصولاتی مانند انگور با آن حمل می‌کرده‌اند.

 در تهیه این مطلب از سایت میراث فرهنگی نیز کمک گرفته شده است.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محسن فنودی

از توت تا کشته توت

توت از میوه هایی است که دارای خواص مختص به خود می باشد.

در خراسان جنوبی تقریبا در اکثریت روستا ها درختان توت را می توان مشاهده کرد. توت علاوه بر اینکه میوه ای لذیذ و مورد علاقه همگان است و برای احشام نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

سرتاسر کوه باغران یکی از محل هایی است که درختان توت به وفور مشاهده می گردند.

فصل توت آواخر بهار و اوایل تابستان است . در این فصل اعضای خانواده و فامیل جمع شده و با آوردن سفره بزرگی بنام سفره ی توتی که جاوند هم نامیده می شود به اصطلاح توت تکانی می کنند. به این صورت که یکی بر درخت بالا می رود و چهار نفر چهار گوشه جاوند را گرفته تا در موقع تکان دادن درخت و ریختن توت ها  توت ها بیرون نریزند و در نهایت هم بر گرد این جاوند توتی می نشینند و از این میوه خداداده سیر می گردند. معمولا به دنبال این توت خوردن یک پارچ توت سرد که داخل آن کاکوتی ریخته اند حسابی شخص را سرحال می کند.

بعضی از درختان توت برای تهیه توت خشک یا همان کشته توت مورد استفاده قرار می گیرند به این صورت که درخت را هر گز نمی تکانند تا توت ها بر درخت خشک شود و جاوند هایی را هم در زیر درخت پهن می کنند تا توت بر روی آن بریزد.

بخشی از توت ها نیز که شاید کیفیت پایین تری داشته باشند در پشت بام ها و در داخل آفتاب خشک می شوند این توت ها معمولا رنگ آنها تیره می گردد و بیشتر بعنوان غذای گوسفندان مورد استفاده قرار می گیرند.

توت خشک شده یا همان کشته توت یکی از آجیل هایی است که اغلب در شب نشینی ها با شیرینی طبیعی خودش مورد توجا قرار می گیرد

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محسن فنودی

نمایی از روستای زیبای فنود

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محسن فنودی

کف‌زنی آداب و رسوم مردم فنود در شبهای زمستان

این هم از عجایب کویر و مردمان آن است که شیره ریشه تلخ گیاهی در صحرا رسته را با یاری دسته گزی از دیگر گیاهان کویری آنقدر بر گرد تغار می چرخانند تا از خود بیخود شود و تمام هستیش را در کف نهاده و بیرون ریزد و اینگونه از طرفی بلند ترین شب سال را که شب چله می نامند خوش باشند و از طرفی سرمای این طولانی ترین شب را در زیر گرمای کرسی با محبت در کنار هم بودن به شیرینی بدل کنند.

آری  از آن ریشه تلخ محصولی شیرین می سازند که گرمایی بخش طولانی ترین و گاهی سردترین شب سال است.

در این قسمت طرز تهیه کف را در حد اطلاعات شخصی خودم ارائه می نمایم :

1- مقداری بیخ یا همان پشمشویه را از صحرا و اگر ممکن نیست از بازار مثلا مغازه آقای روستا تهیه فرمایید.

2- پوست قهوه ای بیخ ها را جدا کنید تا قسمت سفید درونی آن ظاهر شود. اگر بیخ ها تازه باشند پوست به آسانی جدا می شود وگرنه باید کمی به زحمت بیفتید.

3- حالا بخش سفید  را به قطعات کوچکی در حد 1 تا 2 سانتی متر تقسیم کنید.


4- قطعات را در داخل قابلمه ریخته و حدود 20 دقیقه بجوشانید. این عمل را می تواند چند بار تکرار کنید . بعضی افراد آب جوشیده اول را دور می ریزند لزومی به این کار نمی باشید فقط آب اول تندتر است و باید هر لیوان آنرا با 2 لیوان آب معمولی قاطی کنید . آب باید به گونه ای باشد که در صورت نوشیدن دل را نزند. این آب را می توانید داخل یخچال نگه دارید و هر زمان لازم بود استفاده کنید.

5- آب جوشیده را در داخل تغار (اگر نبود تشت یا سطل پلاستیکی) بریزید و با دسته چوب گز شروع به هم زدن کنید.(امروزه بسیاری از افراد از همزن دستی یا برقی استفاده می کنند). دقت کنید قابلمه ، تغارچه یا تشت شما چرب نباشد که جواب مناسب را نخواهید گرفت.

6- با دسته چوب گزشروع کنید به زدن یا به عبارتی هم زدن محلولی که تهیه کرده اید  حدود نیم ساعت طول می کشد تا کف بالا بیاید و نیاز به 2 تا 3 نفر می باشد که بطور پیوسته هم بزنند ولی به کمک همزن دستی و به ویژه برقی مدت آن خیلی کمتر است.


7- همزدن را تا زمانی ادامه بدهید تا کف نسبتا سفت شود به گونه ای که قاشق در آن بایستد .

8- اگر اهل کف بازی هستید قبل از آنکه شکر اضافه کنید بخش را برداشته و  لذت کف بازی را دریابید.


8- در این حالت به تدریج به آن شکر اضافه کنید تا مزه آن مناسب گردد این مزه طبیعتا برای افراد مختلف فرق می کند و باید آنرا امتحان کرد تا به شیرینی مورد نظر رسید.

9-حال کف ها را در بشقاب یا پیاله بکشید و با اضافه کردن مغز گردو بادام یا پسته بر زیبایی و مزه آن بیفزاید . می توانید کف را در مکان سردی برای مدتی نگهداری کنید.

10- نوش جان فرمایید

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محسن فنودی